Le Bloc-notes
de Jean-Claude Trutt

Pantouns alsaciens

A A A

Ceci n’est pas un pantoun, mais c’est un poème miroir comme le sont les pantouns liés (Jean-Paul Gunsett, natif de Masevaux, écrit en dialecte haut-rhinois).


i ha dyni Oige widder gsàh
un in dyni Oige
myni Seel
widder gfunde

i ha myni Seel widder gfunde
un in mynere Seel
dyni Oige
widder gsàh


(Jean-Paul Gunsett, extrait de la Petite Anthologie de la Poésie alsacienne, Vol. VI)

 

Et voici trois quatrains du poète sundgauvien Nathan Katz (pour le dernier je me suis permis d’inverser l’ordre des deux distiques sinon cela aurait été un pantoun inversé. On en trouvera une version française des deux derniers dans Pantouns français) :


An de Faischter stehn Geronium ;
Fuchsia sin o derbi. –
Wenn de witt di Schàtzele schmutze,
Mient dr binenanger si.

 

Wenn de witt geh Anke plitsche,
Müesch n e Fàssle ha.
Wenn de Gluscht hesch fir geh schmutze,
So müesch halt e Schàtzele ha.

 

Witt’s nit ha ass d’Birle daige,
Müesch si zittig abenàh. –
‘s Schàtzele tüet d’Lippe spitze ;
‘s will mr gwiss e Schmitzle gàh.


(Nathan Katz, extrait de la Petite Anthologie de la Poésie alsacienne, Vol. VI)

 

Et voici quelques quatrains folkloriques qui ont tout du pantoun et qui ont été rassemblés par Martin Allheilig pour sa Petite Anthologie de la Poésie française, Vol VI. Je m’en suis inspiré pour tirer un pantoun en français du dernier. Voir Pantouns français.


Rosmarin un Thymian
wachse in unserem Garte
liewer Vatter kauf mr e Mann
ich kann nim länger warte.

 

wissi Blüemle, rooti Blüemle
wachse an de Hecke
Maidel, wenn de ne Schmüetzel witt
muesch dich nit verstecke.

 

Es het emol geräjelt
d’Baim, die tropfe noch
ich hab emol e Schätzel ghet
ich wott ich hätt es noch.

Ce dernier quatrain est cité par Adelbert von Chamisso dans une note concernant le pantoun malais, intitulée Über malaische Volkslieder et contenue dans ses Sprachkundliche Schriften. Il cite ce quatrain pour montrer combien la poésie populaire malaise peut rencontrer la nôtre:

Es ist nicht lang, dass es g'regnet hat
Die Baümli tröpfeln noch -
Ich hab' einmal ein Schätz'l g'habt,
Ich wollt', ich hätt' es noch.

 

Hans Overbeck, ce commerçant hanséatique devenu érudit en malais et javanais a traduit en 1930 161 pantouns javanais en néerlandais dont celui de l’oiseau Dali. Je me suis amusé à le traduire en dialecte bas-rhinois en suivant le néerlandais de très près (notez le nom du papillon, glazemaker, devenu Mèllemàker dans le dialecte d’André Weckmann, natif de Steinbourg) et puis je l’ai repris, plus librement, en dialecte haut-rhinois :


Een dali pakt een glazemaker,
Zou ze dat niet doen, nu ze honger heeft?
Ben je al getrouwd of nog niet?
Zoo niet, dan ben je de mijne.

 

A schwàrze Gràbb pàkt a Méllermàler
Soll er's net doen, wenn er Hunger het?
Besch dü schun verlobt oder net?
Wenn net, dànn besch dü mijn

 

A schwàrze Kràbb het a Wüermli gfunde
Er fàsst’s un frasst’s. Wurum soll er’s net ?
Sàg Maidla, hesch dü schu a Liabschter gfunde ?
Wenn net, so besch dü mî.

 

Et voici l'interprétation en dialecte de l'un des plus beaux pantouns malais:

 

Döissig Düwe fliege üwer mi Hüss
Eini nur làndet in mim Gàrte.
Starwe wod i under dine Fenger-Nàgel
Awer begràbe müesch mi in diner Hànd